Orlik grubodzioby, Aquila clanga

Aquila clanga

Orlik grubodzioby  

      Gnieździ się tylko we wschodniej części kraju w liczbie 15-30 par. Polskie stanowiska leżą na zachodnim skraju zasięgu gatunku. Ściśle chroniony.

      Pochodzenie i systematyka. Szczątki kopalne orlika grubodziobego pochodzą z plejstocenu; bardzo podobny do orlika krzykliwego. Stwarza to pewne problemy taksonomiczne i prowadzi niekiedy do kwestionowania odrębności obu gatunków. Przebadano 48 okazów muzealnych orlików pochodzących ze wschodniej Polski i z zachodnich krańców Związku Radzieckiego i wykazano, że większość z tych ptaków nosiła jednocześnie cechy Orlika grubodziobego i krzykliwego. Przeważnie jednak orlikom tym przyznaje się status oddzielnych gatunków.
      Rozmieszczenie.



W Polsce pary lub pojedyncze dorosłe osobniki spotykano w sezonie lęgowym przede wszystkim w Kotlinie Biebrzańskiej. gdzie w latach osiemdziesiątych w trzech rewirach znaleziono gniazda, a w trzech innych rewirach widziano po 2 osobniki. Widywane również na Pojezierzu Mazurskim: para w Puszczy Piskiej, w nadleśnictwie Strzałowe; jeden osobnik w pobliżu jez. Pogubię. Pojedyncze ptaki widziano także w 1982 r. w okolicy jez. Oświn, po 2 osobniki - w lipcu 1982 r. nad jez. Kolno na skraju Puszczy Augustowskiej i w sierpniu 1983 r. na południe od Jezioran na Pojezierzu Olsztyńskim. Na Nizinie Mazowieckiej wykryto kilka stanowisk w drugiej połowie lat siedemdziesiątych: 2 gniazda w Puszczy Kozienickiej, parę widywano w Lasach Łukowskich, a pojedynczego osobnika w pobliżu Różana nad Narwią. Najbardziej wysunięte na południe współczesne stanowisko znajduje się w Dąbrowach Hrubieszowsko-Strzeleckich na granicy Polesia z Wyżyną Lubelską, gdzie w 1984 r. znaleziono gniazdo.
      Zmiany siedliskowe. Niemal wszystkie znane dotąd w Polsce stanowiska orlika grubodziobego znajdowały się w lasach gospodarczych, w których prowadzi się intensywny wyrąb drzew. Podmokłe fragmenty lasów są osuszane przed wycięciem drzew - prowadzi to do niszczenia miejsc dogodnych do gniazdowania. Melioracje terenów przyległych do lasów powodują degradację terenów łowieckich orlika.
      Wielkość populacji wolno żyjącej. Brak dokładnych danych, w całej Polsce gnieździ się przypuszczalnie 15-30 par. W ośmiu rewirach widziano pary, a w czterech spotkano pojedyncze osobniki.
      Kierunek i prognoza zmian populacji. Trudne do określenia. Po II wojnie światowej opuszczone zostały przynajmniej dwa stanowiska: w latach sześćdziesiątych w Puszczy Białowieskiej , oraz w drugiej połowie lat siedemdziesiątych w Lasach Iławskich, w okolicach jez. Gaudy. Na stosunkowo najlepiej poznanym terenie - w Kotlinie Biebrzańskiej, w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych wykryto więcej stanowisk niż pod koniec lat sześćdziesiątych, ale mogło to być związane z mniejszą dokładnością wcześniejszych ocen. Przyszłość tego gatunku będzie zależała od skutecznej ochrony jego lęgowisk i terenów łowieckich. Orlika grubodziobego umieszczono na liście zagrożonych wyginięciem ptaków drapieżnych świata.



Przyczyny wymierania. Spadek liczebności w XIX w. był przypuszczalnie spowodowany niszczeniem preferowanych przez orlika terenów lęgowych (wyrąb drzewostanów liściastych, osuszanie lasów i terenów przyległych). Wpływ na ten regres miało również zabijanie ptaków drapieżnych; niemal wszystkie informacje o orlikach grubodziobych z XIX w. i początku XX w. to wiadomości o ptakach zastrzelonych. Strzela się do orłów i dzisiaj. Notowane są też przypadki wybierania piskląt z gniazd.
Stosowane sposoby ochrony. Podlega prawnej ochronie gatunkowej. W myśl rozporządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z 1983 r. ochronie podlegają również stanowiska lęgowe orlika grubodziobego. Ochrona ta polega na zakazie dokonywania wszelkich istotnych zmian środowiska (wycinanie drzew, melioracje, budowa dróg lub ambon myśliwskich itp.) w promieniu 100 metrów od gniazda oraz na zakazie wstępu w okresie od l lutego do 31 lipca na teren w promieniu 300 metrów od zajętego gniazda. Niektóre stanowiska znajdują się na terenach rezerwatów lub parków krajobrazowych.
Ranne lub osłabione orliki przyjmowane są do ośrodka rehabilitacji przy Stacji Badawczej Polskiego Związku Łowieckiego w Czempiniu, gdzie po wyleczeniu podejmuje się próby wypuszczania ptaków na wolność. Orlik grubodzioby podlega postanowieniom Konwencji Waszyngtońskiej, Bońskiej  i Berneńskiej.
Proponowane sposoby ochrony. Niezależnie od istniejących już form ochrony należy położyć silny nacisk na ochronę terenów łowieckich orlika grubodziobego. Można to osiągnąć przez tworzenie rezerwatów, parków narodowych i stref chronionego krajobrazu, obejmujących cale rewiry lęgowe lub ich ważniejsze fragmenty. Kara za zabicie orlika grubodziobego wymaga okresowej regulacji. Ponadto wszystkie stanowiska orlików grubodziobych powinny być co roku kontrolowane.




Tagi:

  • Orlik grubodzioby, Aquila clanga, ptak, ochrona, ptakiw Polsce, zagrożenia, gniazdowanie, lęgowiska, siedliska

    Szukaj

    Reklama

    

    Reklama